martes, 19 de abril de 2022

O carro que mirou a Xulia/El coche que miró a Julia

(EN CASTELLANO MÁS ABAJO)

A Lúa encantáballe pasar horas falando coa súa avoa Xulia. Sempre estaba devecendo polas súas historias. Contáballe cousas que tiñan acontecido alí mesmo pero que resultaban exóticas polo afastadas no tempo.

A avoa era unha señora grande, con aspecto de matrona. Movíase pouco e con torpeza debido a unha atrofia nas cadeiras que facía que as súas pernas se cruzaran dun xeito estraño, unha por diante da outra, o que lle impedía camiñar con normalidade. Só podía dar pequenos pasos, axudada por unhas muletas. Colocaba con dificultade o pé dereito uns centímetros máis adiante e a continuación arrastraba o esquerdo. Estes curtos movementos eran a súa única posibilidade de desprazamento. Ademais, facía tempo que os seus ollos estaban cegos debido a unhas cataratas que ninguén soubera eliminar. Isto non lle impedía recoller nun moño un pelo branco e liso que tiña saudades da fermosa melena doutro tempo. Non sempre fora cega, por iso adoecía do instinto de achegarse aos demais a través do tacto. Porén, os sentidos dos que seguía a gozar, como cando era cativa, eran o gusto e o olfato. Encantáballe comer e facíao con auténtico pracer, malia a súa avanzada idade.

Polo demais, os seus días pasaban con lentitude. A falta de mobilidade obrigáballe a reducir o seu espazo vital a dous cuartos: unha pequena estancia, onde tiña a súa cama, e un antigo salón, que facía tempo que perdera a súa función e ata o nome. Nun lado do salón, preto da ventá, colocárase unha vella cadeira de brazos feita de vimbio. O seu enorme corpo permanecía alí sentado durante case todo o día, forrado con coxíns, para evitar chagas e feridas. Case non se movía, agás para ir ao baño ou, ao final do día, cando atravesaba con esforzo os escasos metros que a separaban do seu cuarto. A ventá permanecía cuberta cuns lixeiros visos, que lle daban intimidade de cara á rúa, pero permitíanlle sentir o calor do sol que penetraba a través do cristal nos días despexados. Ese rincón constituía o espazo máis vivo daquela estancia demasiado grande, onde se amoreaban mobles vellos e descoxuntados, parcialmente tapados cunha saba. Un colchón apoiado na parede servía a Lúa de improvisado espazo de xogos. Nel deixábase caer de costas e sentía como o seu pequeno corpo rebotaba. O antigo papel que cubría as paredes adquirira co tempo un ton amarelento, case marrón. Faltaba xa en moitas zonas e as beiras rotas constituían para a nena unha irresistible tentación que facía aumentar de xeito progresivo a superficie de parede que ía quedando ao descuberto.

Ás veces Lúa pensaba, con tristura, que era unha sorte que a súa avoa non puidera ver aquela sala convertida en trasteiro. Como eses recunchos onde o vello abandóase con desleixo, decídese o inservible, ou esquécese o que un día quixemos. Como se a avoa fora un trasto máis.

Lúa adoraba á súa avoa. Moitas veces achegábase a ela paseniño e notaba, con sorpresa, unhas bágoas silandeiras que corrían polas súas meixelas engurradas cando pensaba que ninguén a vía. Canto daría Lúa, entón, por coñecer o que atormentaba aquela mente cansada de vida. Canto lle tivera gustado ser valente, preguntar, e ter as respostas. Existe algún tipo de instinto infantil, aprendido a moi curta idade, que nos alonxa do mundo adulto, aínda incomprendido, e nos coloca nunha situación de espectadores, de calados aprendices de vida ante misterios que, por alleos, nin ousamos explorar. Lúa seguía a observala calada, facíao a miúdo, mirábaa e, ao cabo, avergoñada de presenciar un intre íntimo que a ela no lle correspondía coñecer, íase de novo, paseniño, case que camiñando nas puntas.

Noutras ocasións, vía como á súa avoa se lle iluminaba a cara, cada vez que algún membro da familia, ou esa amiga de toda a vida que a visitaba de vez en cando, quedaban ao seu carón falando dos vellos tempos ou dalgunha nova que viñan de emitir pola radio. Á avoa Xulia encantáballe conversar. As visitas eran a súa única relación co mundo.

Lúa sempre estaba desexando pasar tempo con ela. En canto tiña ocasión, achegaba unha cadeiriña de madeira co asento de esparto tecido, que tiña o tamaño adecuado á súa altura, e alí sentada, cos cóbados sobre os xeonllos, a cara apoiada nas mans e os ollos fixos na súa avoa, pedíalle que lle contara algunha das súas historias. A nai de Lúa adoitaba intervir para dicirlle que deixara en paz á avoa e non estivera sempre amolándoa. Porén, a avoa ría con gusto e sempre a defendía:

Déixaa estar, non me molesta, ao contrario, acompáñame.

Nunha destas ocasións, a avoa contoulle que cando tiña a súa idade vivía nunha pequena casiña nunha aldea preto de alí. A aldea contaba só con media ducia de casas situadas na beira dun camiño que seguía cara ao monte. Ela adoitaba percorrer parte de aquel camiño para ir á fonte a por auga. Tamén cando axudaba á súa nai a levar alimentos ao mercado: ovos, ás veces algún polo, e as verduras que recollían dunha pequena horta. Cando volvían do mercado, viñan cargadas coas provisións que necesitarían ata á súa seguinte visita, que adoitaba repetirse cada mes.

O mercado era un acontecemento social no que coincidían persoas de todas as aldeas do redor. Non só era o sitio dos intercambios comerciais, senón un espazo de encontro con coñecidos e familiares e un auténtico foro de novas e informacións de todo tipo. A visita ao mercado era un baile de sons, olores e cores para aquela nena que nunca tiña ido moito máis lonxe. Mulleres e homes gritaban ofrecendo as súas mercadorías. Todo o mundo falaba, negociaba e preguntaba prezos e calidades, mesmo se non levaban o produto. Este intercambio continuo, que non sempre parecía conducir a un fin, intrigaba e seducía á cativa, que o miraba todo e escoitaba abraiada, como querendo asimilar os porqués daquel mundo dos adultos, que non era quen de comprender.

Había postos con galiñas e coellos que se axitaban e gritaban como se coñeceran o seu próximo final. Había un grande no que se amoreaban teas de todas as cores que as mulleres remexían sen parar. Os postos de froitas e verduras cambiaban coa época do ano e constituían un auténtico calendario que, xunto cos cambios de tempo, a lonxitude dos días e as noites, os partos dos animais e outra morea de datos que a natureza proporcionaba con xenerosidade, facían que os nenos aprenderan a relacionarse co seu entorno sen necesidade de estudalo nos libros. Pero o mellor de todo era o posto do panadeiro: desprendía un arrecendo a pan recen feito tan penetrante que parecía poder mascarse. O panadeiro era un home grande, cunha cara sempre iluminada por un amplo sorriso. Nunca esquecía levar ao mercado unha provisión de pequenos boliños con forma de monecos, cos que agasallaba aos nenos e nenas. Naturalmente estes eran os primeiros en arremuiñarse ao seu redor. Os máis madrugadores axudábanlle a descargar os cestos onde levaba as grandes bolas de pan, algunhas de ata varios quilos de peso e, unha vez colocado o posto, íanse co seu premio entre un rebumbio de grazas e adeuses.

Xulia sempre pensou que o seu gusto pola comida e o pracer que toda a vida lle produciran os sabores e os olores, procedía das súas vivencias naquel mercado, que se lle quedaron gravadas a lume, preservando do desgaste eses sentidos que puido conservar ata o final.

Ese era o mundo máis exótico que coñecía aquela nena. Ás veces, cando volvía do mercado, mentres camiñaba xunto á súa nai, volvíase e miraba ao horizonte, alá onde o camiño se facía máis pequeno e máis estreito, antes de desaparecer nunha curva, e pensaba como serían as cousas detrás desa curva.

Un día que Xulia se atopaba xogando diante da súa casa, viu como se achegaba algo que tiña un certo parecido cunha carreta, pero que se movía sen tracción animal. Era todo negro, de metal relucente, con un teito de lona tamén negra. Diante levaba dúas luces como dous grandes ollos que a miraron mentres se achegaba e que seguiron adiante sen volverse, case que desprezativos, con esa seguridade que da o sentirse interesante mentres te miran. Dentro ían sentadas dúas persoas, que lle sorriron e a saudaron coa man. O home suxeitaba unha gran roda, parecida ás catro sobre as que se movía o vehículo, pero máis bonita, toda de madeira brillante. A muller levaba un vestido branco e un gran sombreiro. As súas mans ían enfundadas nunhas luvas de encaixe, tamén brancas, que lle chegaban ata o cóbado. Xulia ficou abraiada e pensou que podería ser unha noiva ou se cadra unha princesa. Dende logo, era a señora máis elegante que tiña visto nunca.

Máis tarde alguén lle dixo que aquelo era un carro. Permaneceu un bo anaco mirándoo, mentres se afastaba en medio dunha nube de po, entre ruídos que asemellaban algo así como unha mestura de ruxidos e toses.


Nunca viras un carro, avoa?!

Claro que non Lúa. Estouche a falar de 1920 e eu vivía nunha aldea cunhas poucas casas.

Papá sempre conta que cando el era coma min non existían os ordenadores, pero eu pensaba que os carros existían... dende fai polo menos un século!

A avoa botouse a rir.

Tes razón, os carros existen dende fai polo menos un século, o que pasa é que a túa avoa é moi vella!.

        ___________________________________________________

 

A Pati le encantaba pasarse horas hablando con su abuela Julia. Siempre estaba ávida de sus historias. Le contaba cosas que habían ocurrido allí mismo y que, sin embargo, resultaban exóticas por lo lejanas en el tiempo.

La abuela era una señora grande, con aspecto de matrona. Se movía poco y con torpeza debido a una atrofia en las caderas que había hecho que sus piernas se cruzasen de una forma extraña, una por delante de la otra, lo que le impedía caminar con normalidad. Solo podía dar pequeños pasos, ayudada por unas muletas. Colocaba con dificultad el pie derecho unos centímetros más adelante y a continuación arrastraba el izquierdo. Estos cortos movimientos eran su única posibilidad de desplazamiento. Además, hacía tiempo que sus ojos estaban ciegos debido a unas cataratas que nadie había sabido eliminar. Esto no le impedía recogerse en un moño un pelo blanco y liso que añoraba la hermosa melena de otro tiempo. No era ciega de nacimiento, por eso carecía del instinto de acercarse a los demás a través del tacto. En cambio, los sentidos de los que seguía gozando como cuando era niña, eran el gusto y el olfato. Le encantaba comer y lo hacía con auténtico placer, a pesar de su avanzada edad.

Por lo demás, sus días transcurrían con lentitud. La falta de movilidad la obligaba a reducir su espacio vital a dos habitaciones: un pequeño cuarto, donde tenía su cama, y un antiguo salón, que había perdido hacía tiempo su función y hasta el nombre. En un lateral del salón, al lado de la ventana, se había colocado un viejo sillón de mimbre. Su enorme cuerpo permanecía allí sentado durante casi todo el día, forrado con cojines para evitar llagas y heridas. Apenas se movía, salvo para ir al baño o, al final del día, cuando atravesaba con esfuerzo los escasos metros que la separaban de su habitación. La ventana permanecía cubierta con unos ligeros visillos, que le daban intimidad de cara a la calle mientras le permitían sentir el calor del sol que penetraba a través del cristal en los días despejados. Ese rincón constituía el espacio más vivo de aquella estancia demasiado grande, donde se acumulaban muebles viejos y destartalados, parcialmente tapados con una sábana. Un colchón apoyado en la pared servía a Pati de improvisado espacio de juegos. En él se dejaba caer hacia atrás y sentía como su pequeño cuerpo rebotaba. El antiguo papel que cubría las paredes había adquirido un tono amarillento, casi marrón. Faltaba ya en muchas zonas y los bordes rotos constituían para la niña una irresistible tentación que hacía aumentar de forma progresiva la superficie de pared que iba quedando al descubierto.

A veces Pati pensaba, con tristeza, que era una suerte que su abuela no pudiese ver aquella sala convertida en trastero. Como esos rincones donde lo viejo se abandona con descuido, se decide lo inservible, o se olvida lo que un día quisimos. Como si la abuela fuese un trasto más.

Pati adoraba a su abuela. Muchas veces se acercaba a ella con sigilo y notaba, con sorpresa, unas lágrimas silenciosas que corrían por sus arrugadas mejillas cuando pensaba que nadie la veía. Cuánto hubiera dado por conocer lo que atormentaba a aquella mente cansada de vida. Cuánto le hubiese gustado ser valiente, preguntar, y tener las respuestas. Existe algún tipo de instinto infantil, aprendido a muy tierna edad, que nos aleja del mundo adulto, aún incomprendido, y nos coloca en una situación de espectadores, de callados aprendices de vida ante misterios que, por ajenos, ni osamos sondear. Pati seguía observándola callada, lo hacía a menudo, la miraba y, al rato, avergonzada de presenciar un momento íntimo que a ella no le correspondía conocer, se iba de nuevo, despacito, casi de puntillas.

En otras ocasiones, veía cómo a su abuela se le iluminaba la cara, cada vez que algún miembro de la familia, o esa amiga de toda la vida que la visitaba de vez en cuando, se quedaban a su lado hablando de los viejos tiempos o de alguna noticia que acababan de emitir por la radio. A la abuela Julia le encantaba conversar. Las visitas eran su única relación con el mundo.

Pati siempre estaba deseando pasar un rato con ella. En cuanto tenía ocasión, acercaba a su sillón una sillita de madera con el asiento de esparto tejido, que tenía el tamaño adecuado a su altura, y allí sentada, con los codos sobre las rodillas, la cara apoyada en las manos y los ojos fijos en su abuela, le pedía que le contase alguna de sus historias. La madre de Pati solía intervenir para decirle que dejara en paz a la abuela y no fuera siempre a importunarla. Pero la abuela se reía con gusto y siempre la defendía:

Déjala estar, no me molesta, al contrario, me hace compañía.


En una de estas ocasiones, la abuela le contó que cuando tenía su edad vivía en una pequeña casita en un pueblo cercano. El pueblo contaba solo con media docena de casas situadas a orillas de un camino que seguía en dirección a la montaña. Ella solía recorrer parte de ese camino para ir a la fuente a por agua. También cuando ayudaba a su madre a llevar alimentos a un mercado cercano: huevos, a veces algún pollo, y las verduras que recogían de una pequeña huerta. Cuando volvían del mercado, venían cargadas con las provisiones que necesitarían hasta su siguiente visita, que solía repetirse cada mes.

El mercado era un acontecimiento social en el que coincidían personas de todos los pueblos de los alrededores. No solo era el lugar de los intercambios comerciales, sino un espacio de encuentro con conocidos y familiares y un auténtico foro de noticias e informaciones de todo tipo. La visita al mercado era un baile de sonidos, olores y colores para aquella niña que nunca había ido mucho más lejos. Mujeres y hombres gritaban ofreciendo sus mercancías. Todo el mundo hablaba, negociaba y preguntaba precios y calidades, aunque no se llevasen el producto. Este intercambio continuo, que no siempre parecía conducir a un fin, intrigaba y seducía a la niña, que lo miraba todo y escuchaba asombrada, como queriendo asimilar los porqués de aquel mundo de los adultos, que no era quién de comprender.

Había puestos con gallinas y conejos que se agitaban y gritaban como si conociesen su cercano final. Había un tenderete grande en el que se amontonaban telas de todos los colores que las mujeres revolvían sin parar. Los puestos de frutas y verduras cambiaban con la época del año y constituían un auténtico calendario que, junto con los cambios de tiempo, la longitud de los días y las noches, los partos de los animales y otro sinfín de datos que la naturaleza proporcionaba con generosidad, hacían que los niños aprendiesen a relacionarse con su entorno sin necesidad de estudiarlo en los libros. Pero lo mejor de todo era el puesto del panadero: desprendía una fragancia a pan recién hecho tan penetrante que parecía poder masticarse. El panadero era un hombre grande, con una cara colorada y siempre iluminada por una amplia sonrisa. Nunca olvidaba llevar al mercado una provisión de pequeños bollitos con forma de muñecos, con los que obsequiaba a los niños. Naturalmente estos eran los primeros en arracimarse a su alrededor. Los más madrugadores le ayudaban a descargar los cestos donde llevaba las grandes hogazas, algunas de hasta varios kilos de peso y, una vez colocado el puesto, se iban con su premio entre una algarabía de gracias y adioses.

Julia siempre pensó que su gusto por la comida y el placer que toda su vida le produjeron los sabores y los olores, procedía de sus vivencias en aquel mercado, que se le quedaron grabadas a fuego, preservando del desgaste esos sentidos que pudo conservar hasta el final.

Ese era el mundo más exótico que conocía aquella niña. A veces, cuando volvía del mercado, mientras caminaba junto a su madre, se daba la vuelta y miraba al horizonte, allá donde el camino se hacía más pequeño y más estrecho, antes de desaparecer en una curva, y pensaba cómo serían las cosas detrás de esa curva.

Un día que Julia se encontraba jugando delante de su casa, vio acercarse algo que tenía cierto parecido con un carro, pero que se movía sin tracción animal. Era todo negro, de metal brillante, con un techo de lona también negra. Delante llevaba dos luces como dos grandes ojos que la miraron mientras se acercaba y que siguieron adelante sin volverse, casi despreciativos, con esa seguridad que da el sentirse interesante mientras te miran. Dentro iban sentadas dos personas, que le sonrieron y la saludaron con la mano. El hombre sujetaba una gran rueda, parecida a las cuatro sobre las que se movía el vehículo, pero más bonita, toda de madera brillante. La mujer llevaba un vestido blanco y un enorme sombrero. Sus manos iban enfundadas en unos guantes de encaje, también blancos, que le llegaban hasta el codo. Julia quedó asombrada y pensó que podría ser una novia o quizás una princesa. Desde luego, era la señora más elegante que había visto nunca.

Más tarde alguien le dijo que aquello era un coche. Permaneció un buen rato mirándolo, mientras se alejaba en medio de una nube de polvo, entre ruidos que se le antojaron algo así como una mezcla de rugidos y toses.


¡¿Nunca habías visto un coche, abuela?!

Por supuesto que no Pati. Te estoy hablando de 1920 y mi pueblo era una aldea con un puñado de casas.

Papá siempre cuenta que cuando él era como yo no existían los ordenadores, pero yo creía que los coches existían... ¡desde hace por lo menos un siglo!

La abuela se echó a reír.

Tienes razón, los coches existen desde hace por lo menos un siglo, ¡lo que pasa es que tu abuela es muy vieja!.

 

Lucía Medina Navarro


No hay comentarios:

Publicar un comentario